კახა მულიაშვილი: «ჩვენ ცისარტყელას ქვეშ გავიარეთ...»

Каха Мулиашвили: «Чтобы попасть в Грузию,
надо было пройти под радугой»…

Автор Лазарэ-info, Лонда Кварацхелия
24.06.2009 г.

ჩვენთვის, რუსეთში მყოფ ქართველებისათვის ყველაფერი ქართული საინტერესოა. ჩვენ ვდგავართ იქ, სადაც უნდა იდგეს ნამდვილი ქართველი. მოხარული ვიქნებით, თუკი ჩვენი ურთიერთობა უფრო გაფართოვდება. ღმერთი გფარავდეთ თქვენ და სრულიად საქართველოს!       P.S. ძალიან მინდა წაიკითხოთ ჩვენს პორტალზე გამოქვეყნებული ინტერვიუ: http://lazare.ru/content/view/20359/8/ ვიცი, გაგიხარდებათ... პატივისცემით, მოსკოვის ახალგაზრდული მოძრაობა ”ლაზარე”-ს პრეზიდენტი ჯონი კვარაცხელია. www.lazare.ru

* * *

400 წლის წინ ირანში გადასახლებულ ქართველებს, ალბათ ოცნებაც არ შეეძლოთ იმაზე, რომ მათი შთამომავლობა ოდესმე ქართულ მიწაზე დადგამდა ფეხს. მით უმეტეს ვერც წარმოიდგენდნენ თუ ირანელი ქართველები განათლებას საქართველოს უნივერსი-ტეტებში მიიღებდნენ... აჰმად მულიანი (კახა მულიაშვილი) გ. წერეთლის სახ. აღმოსავლეთმცოდნეობის ინსტიტუტის ისტორიისა და საერთაშორისო ურთიერთობების ფაკულ-ტეტის სტუდენტია. იგი ქართულ ენაზე ესაუბრა «Лазарэ-ინფო»-ს ჟურნალისტ, ქალბატონ ლინდა კვარაცხელიას.

400 лет назад насильно переселенные в Иран грузины, наверно и мечтать не могли о том, что их потомкам удастся вступить на грузинскую землю. Тем более не могли подумать, что многие иранские грузины будут учиться в университетах Грузии. Наш респондент Ахмад Мулиани, а по-грузински Каха Мулиашвили, студент факультета Истории и международных отношений Университета Азии и Африки им. Георгия Церетели, на грузинском языке дал интервью корреспонденту «Лазарэ-info» и рассказал о распространенной в Иране красивой легенде.

– კახა, როგორ მოხვდით პირველად საქართველოში, თქვენი შორეული წინაპრების სამშობლოში?        – ჩვენ ყოველთვის ვფიქრობდით საქართველოზე. საქართველოში ჩამოსვლა და ჩვენი წინაპრების ისტორიული მაწა-წყლის ნახვა ჩვენთვის ოცნება და სიზმარი იყო. ფესტივალ "ჩვენებურების" წყალობით ჩამოვედი პირველად საქართველოში 2005წ. ამასთანავე ირანში უწმინდესისა და უნეტარესის სრულიად საქართველოს კათოლიკოს პატრიარქის ილია მეორის, ზურაბ ჟვანიასა და საქართველოს პრეზიდენტის მიხეილ სააკაშვილის ჩამოსვლამ მოგვცა ძალიან დიდი ბიძგი და სტიმული იმისათვის, რომ ოთხი საუკუნის შემდეგ საოცნებო საქართველოში ჩამოვსულიყავით.        – გაგვიზიარეთ თქვენი პირველი შთაბეჭდილება საქართველოზე. რა მოგეწონათ სამშობლოში?        – პირველ რიგში მახარებდა თვითონ ფაქტი საქართველოს სახელმწიფოს არსებობისა. მახარებდა, რომ ყველა საუბრობს ქართულად, წარწერები ქართულ ენაზეა. საქართველოში ჩამოსვლით გამოწვეული სიხარული იმდენად დიდი იყო, რომ როდესაც საქართველოს საზღვარზე მთხოვეს პასპორტის ჩვენება, გამიკვირდა – რისი პასპორტი, მე ხომ ქართველი ვარ? უკვე საზღვარზე ვიყავი იმდენად ბედნიერი, რომ უცნობ-ნაცნობებს ქართულად ვესაუბრებოდი. ჩემს ჩამოსვლას დაემთხვა თურქეთში მოცეკვავეთა ანსამბლის გამგზავრება გასტროლებზე. უნდა გენახათ მათი გაკვირვებული სახეები, როდესაც ვუთხარი, რომ საქართველოდან არსად უნდა წასულიყვნენ. ჯერ კიდევ ტაო-კლარჯეთში (თურქეთი), საიდანაც შემოვედით საქართველოში, ვიგრძენით ქართული სული, ეს ტერიტორია ხომ ოდესღაც საქართველოს ეკუთვნოდა.        – წარმოიდგენდით თუ არა მაშინ, ოთხი წლის წინ, რომ ოდესმე შეძლებდით საქართველოში სასწავლებლად ჩამოსვლას?        – ჩემი მთავარი მიზანი საქართველოს ნახვა იყო იმაზე, მაშინ საქართველოში არ მიფიქრია რომ აქ შევძლებდი სწავლას. ღმერთმა ინებოს, დავრჩე საქართველოში ინსტიტუტის დამთავრების შემდეგ, ხოლო თუ წასვლა მომიწევს, სადაც არ უნდა ვიყო, ყველგან ქართველი ვიქნები... უნდა აღვნიშნო, რომ ჩვენ ირანიც გვიყვარს. იქ არ ვართ შეზღუდულები, თავისუფლად შეგვიძლია საკუთარი სახლებისა და მაღაზიების აბრებზე ქართული წარწერის გაკეთება. ჩვენი ქალაქი ისპაჰანი ძალიან თანამედროვეა, გვაქვს ჩვენი უნივერსიტეტი. ვსარგებლობთ იმავე უფლებებით, რითაც სხვა მოქალაქეები. შეგვიძლია გავხსნათ ქართული სკოლა, გამოვცეთ ქართული წიგნი.        – თქვენ შეძელით ქართული ენისა და ტრადიციების შენარჩუნება, მღერით ისეთ სიმღერებს, რომლებიც საქართველოშიც კი უკვე დავიწყებას მიეცა. როგორ შეძელით მუსლიმურ სამყაროში თვითმყოფადობის შენარჩუნება?        – ჩემი აზრით ის, რომ ამდენი საუკუნის შემდეგ იძულებით გადასახლებულები სამშობლოს ერთგულები დარჩნენ, ქართულ ჯიშსა და ხასიათს უნდა მივაწეროთ. ირანელი ქართველებს გადარჩენასა და გაერთიანებაში ენისა და საქართველოს სიყვარული დაეხმარა. ქართველს არ შეუძლია საქართველოს, მშობლიური მიწა-წყლის გარეშე. ჩემი წინაპრების მზერა ირანში ყოველთვის მიმართული იყო სადღაც ძალიან შორს, იმ მხარეს, სადაც მათი აზრით იყო მათი ისტორიული სამშობლო. და იქნებ ამიტომ შევძელით მისი სიყვარულის შენარჩუნება და საქართველოში დაბრუნება.        – რა გაგონებთ ფერეიდნელ ქართველებს ირანში საქართველოს? ან იქნებ მოგვითხროთ ქართულ დღესასწაულზე, რომელსაც იქ აღნიშნავთ?        – ფერეიდანში – პატარა საქართველოში, ჩვენ გვაერთიანებს საქართველოს სიყვარული, ერთმანეთს ვხვდებით ძალიან თბილად. მაგალითად, თუ ქართველი საცხოვრებლად სხვა ქალაქში გადადის, საკუთარი სახლის შესასვლელ კარებზე წარწერას აკეთებს ქართულ ენაზე, ეს შეიძლება იყოს ანდაზა, აფორიზმი, რათა სხვა ქართველმა გაიგოს, რომ აქ ცხოვრობს ქართველი, სახლში შევიდეს და თანაფესვებმა (ფერეიდნელი ქართველები ყველა ქართველს თანაფესვს უწოდებს) გაიცნონ ერთმანეთი. ქართულ წარწერებს ვაკეთებთ აგრეთვე ჩვენს ავტომობილებზეც. ეს ჩვენი სიყვარულის გამომხატველია. არაფერი ქართველობაზე უფრო წმინდა ჩვენ არ გაგვაჩნია. ეს ჩვენთვის უდიდესი ბედნიერებაა.

– Как Вы впервые попали в Грузию, на родину далеких предков?        – Мы всегда думали о Грузии. Мечтали увидеть историческую родину наших предков, и благодаря фестивалю «Чвенебуреби» (в котором участвуют грузины всего мира.) я приехал сюда в 2005 г.. К тому же приезд к нам Католикоса-Патриарха всея Грузии Ильи II, Зураба Жвания, Михаила Саакашвили несколько лет тому назад подтолкнул нас к тому, чтобы наконец-то, спустя века, осуществить мечту, и приехать сюда.        – Что Вам понравилось в Грузии, на родине далеких предков, где не ступала нога не то что Ваших родителей, но и прадедов?        – Меня радовал даже сам факт существования государства Грузия, где все разговаривают по-грузински, надписи на родном языке. Радость от того, что еду в Грузию была настолько велика, что когда на грузинской границе меня попросили предъявить паспорт, я очень удивился, какой паспорт? Я ведь грузин. Уже на границе я был настолько счастлив, что останавливал и разговаривал по-грузински со всеми грузинами подряд. В аэропорту познакомился с грузинским танцевальным ансамблем, который летел на гастроли в Турцию. Вы бы видели их удивленные лица, когда я им сказал, чтобы из Грузии они никуда не уезжали. Мы приехали в Грузию через Тао-Кларджети (Турция), и уже там почувствовали что-то грузинское, ведь эта территория когда-то принадлежала Грузии.        – Думали ли Вы тогда, четыре года тому назад, что можете остаться в Грузии учиться?        – Главной целью было увидеть Грузию, именно это имело значение. О том, что буду здесь жить или учиться, я тогда не думал. Даст Бог, останусь здесь жить после университета, а если уеду, где бы я ни находился, везде буду хорошим грузином. Главное, чтобы мы все были настоящими грузинами, и наши сердца бились для Грузии. Должен отметить, что мы любим и Иран. Там нас ни в чем не ограничивают, мы свободно можем на вывесках своих домов, магазинов сделать грузинские надписи, наш город Исфахан очень современный, у нас есть свой университет. Мы пользуемся те мы же правами, что и другие. Можем открыть грузинскую школу, издать книгу.        – Вы смогли вдали от родины сохранить грузинские традиции, язык, поете даже те песни, которые не поют здесь. Что Вам давало силу в мусульманской стране не потерять свои корни?        – Наверно, благодаря грузинскому характеру, генам мы смогли спустя стольких веков остаться верными Грузии. Главную роль в спасении и объединении иранских грузин играли язык, и конечно, любовь к Грузии. Грузин не может без родины. Мои предки в Иране все время смотрели куда-то в даль, где, по их мнению, была родина. Может быть, поэтому мы смогли сохранить любовь к ней и вернуться сюда.        – Что ферейданским грузинам напоминает в Иране о Грузии?        – В Ферейдане – в маленькой Грузии нас объединяет любовь к Грузии, мы встречаем друг друга тепло. Например, если грузин переезжает в другой город, то на входной двери своего дома он делает грузинскую надпись, например, пословицу, афоризм, чтобы ее смог прочесть другой грузин и зашел в гости познакомиться. Также мы делаем надписи на грузинском языке на автомобилях. Это выражение нашей любви, и ничего более святого, чем быть грузином у нас нет. Для нас большое счастье быть и называться грузинами.

– რა შეგიძლიათ მოგვითხროთ თქვენს დიასპორაზე?        – ირანში ქართველები ათწლეულების განმავლობაში იკრიბებოდნენ და ღამეებს ქართული ლექსების კითხვაში ატარებდნენ, უყვებოდნენ ერთმანეთს ისტორიებს საქართველოზე, წინაპრებზე. დამწერლობის უქონლობის გამო, ეს ყველაფერი შთამომავლობას ზეპირად გადაეცემოდა. დროთა განმავლობაში შეიქმნა საზოგადოებრივი ორგანიზაციები, რომლებმაც დაიწყო წიგნების ქართულ ენაზე გამოცემა, ქართველების ფერეიდანში გადასახლების ისტორიისა და მათი საცხოვრებელი პირობების შესწავლა. ირანში სულ 60 ათასი ქართველია. აქედან ფერეიდანში ცხოვრობს 30 ათასი, დედაქალაქსა და სხვა ქალაქებში კიდევ 30 ათასი. 14 აპრილს დედაენის დღეს აღვნიშნავთ, ვაწყობთ ქართული პოეზიის საღამოებს. ჩემმა უფროსმა ძმამ საიდმა (გიორგი მულიაშვილი) გამოსცა დედაენა, რომელშიც ტექსტები და ანდაზები ადაპტირებულია და ფერეიდნელ დიალექტზეა დაწერილი, გმირებს აქვთ ქართული სახელები: ტარიელი, ნინო, ავთანდილი; ვყვებით საქართველოს ლამაზ ქალაქის სოხუმის შესახებ, წიგნში გამოქვეყნებულია ჩვენი ახალგაზრდების მიერ შექმნილი ლექსები. ირანში დროთა განმავლობაში გაიხსნა საზაფხულო სკოლები, სადაც არა პროფესიონალი პედაგოგები ქართულ ენას ასწავლიან, (მათ შორის ჩემი ძმა საიდი). წარმოიდგინეთ, ზაფხულობით 6 წლის პატარები და 60-70 წლის მოხუცები ერთად სწავლობენ ქართულ ენაზე წერა-კითხვას. მათ ყველას ენა და ქართველობა აერთიანებს.        – რომელი ენა იყო სასაუბრო თქვენს ოჯახში?        – ოჯახში ყველა ფერეიდნელი ქართველი საუბრობს ძველ ქართულად. მე ძალიან მიყვარს ძველფერეიდნული ქართული ენა. იგი ძალიან ლამაზია.        – შემორჩა თუ არა თქვენს მეხსიერებას ბავშვობაში დედის მიერ მონაყოლი რაიმე ისტორია საქართველოზე?        – ჩვენში გავრცელებულია ლეგენდა, რომლის მიხედვითაც საქართველოში, იმ შემთხვევაში მოხვდები, თუ შეძლებ ცისარტყელას ქვეშ გაძრომას. ცხადია, რომ ცისარტყელამდე მისვლა შეუძლებელია, ასეთივე მიუწვდომელი იყო ჩემი წინაპრებისთვის საქართველოში ჩამოსვლაზე ფიქრიც კი. ფაქტიურად ეს ზღაპარი წარმოშვა საქართველოსაგან სრულმა იზოლირებამ. მათ სამშობლოსთან არ ჰქონდათ არანაირი კავშირი და ყველას ეგონა, რომ საქართველო არ არსებობდა. მადლობა უფალს, ჩვენ, ალბათ, მოვახერხეთ ცისარტყელას ქვეშ გავლა.        – გაქვთ თუ არა კავშირი თბილისში მცხოვრებ სხვა ფერეიდნელ ქართველებთან?        – ჩვენ გვაქვს კავშირი ყველასთან, ვინც ჩამოდის ირანიდან, ზოგო მათგანი რჩება საქართველოში, ზოგი უკან ბრუნდება, მაგრამ ჩვენ ყოველთვის ვპოულობთ დროს, რათა ერთმანეთს შევხვდეთ. გუშინ მეგობრებთან ერთად დავათვალიერეთ თბილისის ღირს შესანიშნაობები, დღეს ისინი უკვე წავიდნენ ირანში.

– Что можете рассказать о фереиданской диаспоре?        – Язык и обычаи объединяли грузин в Иране. На протяжении десятилетий они собирались вечерами и проводили ночи, читая стихотворения, рассказывая истории о Грузии, которые из-за отсутствия письменности передавалось потомкам по памяти. Со временем стали создаваться общественные организации, которые начали издавать книги на грузинском языке, изучать историю переселения в Ферейдан грузин, рассказывать об условиях их жизни. По всему Ирану нас 60 тысяч. Из них Ферейдане живет 30 тысяч, в столице и в других городах еще 30 тысяч. 14 апреля мы отмечаем День грузинского языка, устраиваем вечера грузинской поэзии. Старший брат Саид (Георгий Мулиашвили) издал грузинскую азбуку, в которой тексты, пословицы адаптированы и написаны на ферейданском диалекте, имена у героев грузинские: Тариэл, Нино, Автандил. В книге рассказывается о красивом городе Грузии – Сухуми, опубликованы стихотворения, написанные нашей молодежью. Открылись летние школы, где без профессиональных преподавателей стало возможно изучение родного языка. Там преподает мой брат Саид. Летом 6-летние дети и 60-70-летние люди в этих школах без возрастных ограничений вместе учатся читать и писать по-грузински. Всех их объединяет язык и картвелоба.        – А какой язык был разговорным в семье для Вас?        – В семье все ферейданские грузины разговаривают на старогрузинском, на котором разговаривали наверно Георгий Саакадзе, царь Луарсаб. Я очень люблю этот староферейданский грузинский язык, он очень красивый.        – Какую историю рассказывала Вам мама, благодаря которой Вы узнали об исторической родине?        – У нас распространенна легенда. Если сможешь пройти под радугой, попадешь в Грузию. Дойти до радуги невозможно, также невозможным считали приезд в Грузию. Фактически эта сказка возникла из-за изоляции от родины. Не было связи, все думали, что Грузия уже не существует. Спасибо Богу, нам, наверное, удалось пройти под радугой.        – У вас есть связь в Тбилиси с ферейданскими грузинами?        – У нас есть связь со всеми, кто приезжает из Ирана, кто-то остается, кто-то уезжает, но мы всегда находим время встретиться. Вчера вместе с друзьями осмотрели достопримечательности Тбилиси, а сегодня они уже уехали обратно в Иран.

– აღნიშნავთ თუ არა ფერეიდანში რომელიმე ქართულ დღესასწაულს, ან იქნებ გაიხსენოთ რომელიმე ტრადიცია?        – გლობალიზაციისა და თანამედროვეობის გავლენით ამ ტრადიციებმა უკვე გარკვეული ელფერი დაკარგა. თუმცა ჯერ კიდევ ოცდაათი წლის წინ შემოდგომაზე, როდესაც იღებდნენ მოსავალს, აღნიშნავდნენ ქალთა მეფობას, როდესაც ერთი დღე მთლიანად ეკუთვნოდა ქალს. ხორბლის, კალოს შემოტანისას სოფელში ყველაზე ლამაზ, ჭკვიანსა და ძლიერ ქალს, რომელსაც შეეძლო სოფლის მართვა ირჩევდნენ მეფედ, და ამ დღეს სოფელს მართავდნენ ქალები. მამაკაცებს კი სოფელში ყოფნის უფლება არ ჰქონდათ, ამიტომ სოფელი მთელი დღით უნდა დაეტოვებინათ. იმ მამაკაცს, რომელიც ამ კანონს არ დაემორჩილებოდა, იჭერდნენ და თავზე მაწონს ასხამდნენ. ეს ტრადიცია ცხადყოფს, თუ როგორ აფასებდნენ ქართველ ქალს და რა მნიშვნელოვანი ადგილი ეჭირა მას მაშინდელ ქართულ საზოგა-დოებრიობაში.

– Вы отмечали в Ферейдане какие-нибудь грузинские праздники? Можете ли вспомнить какую-то традицию?        – Эти традиции уже утратили свой блеск, современность и глобализация сделали свое. Еще тридцать лет назад осенью, когда собирали урожай, один день принадлежал полностью женщине. В тот день, когда дары природы приносили в деревню, самую красивую, умную, сильную женщину, которая могла бы управлять деревней, выбирали царицей. В течение дня деревней управляли только женщины, а мужчины, не имея право находиться в деревне, покидали ее. Если же женщины находили в селе мужчину, то они его хватали и обливали ему голову мацони. Эта традиция показывает, что грузинскую женщину очень уважали, и она занимала важное место в грузинском обществе.

– დამეთანხმეთ, ერთია როდესაც საქართველოში ჩამოდიხართ სტუმრად და სულ სხვაა, როდესაც აქ ცხოვრობთ. შეძელით თუ არა ინტეგრირება ქართველ მოსახლეობასთან და გრძნობთ თუ არა აქ თავს კომფორტულად?        – საქართველოში სადაც არ უნდა წავიდე, ყველგან ვგრძნობ დიდ სითბოსა და სიყვარულს. ყველა ადამიანს აქვს ვალი საკუთარი სამშობლოს წინაშე და ვწუხვარ, რომ არაფრის გაკეთება შემიძლია საქართველოსთვის.        – რას მოუთხრობთ ხოლმე იმ ფერეიდნელ ქართველებს, რომლებიც არასოდეს ყოფილან საქართველოში საქართველოს შესახებ?        – ისინი საქართველოდან ჩასულ ადამიანს ისე უყურებენ, როგორც უცხოპლანეტელს. მათ ჰგონიათ, რომ შეიცვალე, დადიხარ და საუბრობ სხვანაირად. ყველას აინტერესებს, ახსოვთ თუ არა ისინი საქართველოში და იციან თუ არა მათ შესახებ რაიმე.        – რას უსურვებდით საქართველოს ფარგლებს გარეთ მცხოვრებ ქართველ ახალგაზრდებს?        – ჩვენთვის ყველაზე დიდი პატივია, რომ ღმერთმა ქართველებად გაგვაჩინა, ვლაპარაკობთ ქართულად და ვართ ამ მიწა-წყლის შვილები. ფერეიდანში ქართველები ვემშვიდობებით ერთმანეთს შემდეგი სიტყვებით, ღმერთს ებარებოდე. დაე, ღმერთს ებარებოდეს ყველა ქართველი, დაე, ყველა დაბრუნებულიყოს ისტორიულ სამშობლოში, საქართველოში.

– Как вы чувствуете себя в Грузии, не ощущаете ли вы здесь себя чужим?        – Везде чувствую огромную теплоту и любовь. У каждого человека есть свой долг перед родиной, и я переживаю, что ничего не могу сделать для Грузии.        – За несколько лет жизни в Грузии успели ли осмотреть всю Грузию?        – Бывал почти во всех уголках Грузии, Она настолько красивая (Сванетия, Шатили, Казбеги, Аджариа и др.), что мне трудно выделить какой-то уголок Грузии, который нравился бы мне больше, чем другие. Грузия – как полотно, для которого важны все детали, и выбросить из него какую-то часть невозможно. Меня очень удивляет, как такой маленький народ смог создать такую самобытную культуру, примеры которой – Вардзиа, Уплисцихе. Как эти памятники уцелели в этих войнах, набегах? Не хочу сравнивать грузин с другими народами, но у нас есть свой язык, наша письменность – одна из четырнадцати, среди мировых, я уже не говорю о наших танцах и уникальном полифоническом пении. Мы многим можем гордиться и с достоинством можем сказать, что мы – грузины.        – Что вы рассказываете в Иране нашим соотечественникам, которые ни разу не бывали в Грузии?        – Они смотрят на человека, приехавшего из Грузии, как на инопланетянина. Им кажется, что ты изменился, ходишь, говоришь, думаешь по-другому. Всех интересует, помнят ли о них в Грузии, что в Грузии знают о них.        – Наш традиционный вопрос, что бы Вы пожелали грузинской молодежи, живущей в России и не только?        – Самая большая честь для нас, что мы родились и зовемся грузинами, говорим по-грузински, и мы сыновья этой земли. В Ферейдане, когда мы прощаемся с грузинами говорим по-грузински Доверяю тебя Господу, Да хранит тебя Господь (Гмертс ебаребоде). Да хранит всех Вас Господь, желаю, чтобы Вы все вернулись в Грузию.

ფოტო ლონდა კვარაცხელიასა და კახა მულიაშვილის პირადი კოლექციიდან, ინტერვიუ იბეჭდება შემოკლებით. Беседовала: Лонда Кварацхелия, собкор "Лазарэ-info" Фото: Лонды Кварацхелия и из личных фотографий Кахи Мулиашвили