ირანში სომხეთის გავლით წავედით. ვახტანგ სეფიაშვილი, თორნიკე ფანიაშვილი და არსენ ონიკაშვილი გზადაგზა სპარსულ ფრაზებს მასწავლიდნენ და ფერეიდნული მეტყველებისათვის დამახასიათებელი გამონათქვამებით მავსებდნენ.
სამშობლო
ოთხი საუკუნის წინ ძალად წაგლეჯილ სისხლსა და ხორცთან ერთად ჩემი სურვილით მივდიოდი იქ, სადაც ჩვენი წინაპრები ცეცხლითა და მახვილით ჩაიყვანეს...
მარზი
პირველი შთაბეჭდილება დიდ ტკივილთან და გაოცებასთან იყო დაკავშირებული. ჩადრმა თავისებური, უცნაური და დამთრგუნველი გავლენა მოახდინა ჩემზე... მარზზე, ანუ საზღვარზე ტიპიური ირანელი ქალივით ჩაცმული გადავედი და ჩემს არაირანულ წარმოშობას მხოლოდ კოლხი ქალისათვის დამახასიათებელი ცისფერი თვალები და თავსაფრიდან გამოჩრილი ქერად შეღებილი თმები ამხელდნენ. შევშინდი, როცა მესაზღვრეებმა ერთი ქალბატონი «შეუფერებელი ჩაცმულობის გამო» უკან გააბრუნეს და ირანში არ შეუშვეს. ეს შიში მანამ არ გამნელებია, სანამ კიდევ ერთხელ არ გადმოვიარე ეს ადგილი და საქართველოსაკენ მომავალ გზას არ დავადექი.
ერთი სასიამოვნო დეტალი: საზღვარზე ირანელმა კონტროლიორმა ჩახედა ჩემს პასპორტს და ქართულად მითხრა: კარგად ხარ?
სოფელჩი როს მიხოლთ?
ირანის დედაქალაქის ცენტრში უზარმაზარი სომხური დასახლებაა. რაოდენ უცნაური და გასაოცარიც არ უნდა იყოს, სომხები ირანში საკმაოდ დიდი პრივილეგიებით სარგებლობენ და კისერზე ჯვრებიც კი ჰკიდიათ.
თეირანში მალხაზ გოგიჩაშვილის არაჩვეულებრივ ქართულ ოჯახში გავათენე ღამე. ამ ოჯახის დიდმა ბებიამ განმიცხადა, 35 წელია რაც ფერეიდანიდან თეირანს გადმოვსახლდით, მაგრამ «ფარსული» მაინც არ ვისწავლე, არ მინდა და იმიტომო... აქედან დაიწყო ჩემი ტკივილნარევი სიხარულით სავსე მოგზაურობა ფერეიდანში.
გოგიჩაშვილების ოჯახის მთავარი ქალბატონი
დროთა განმავლობაში ქართველები მთელ ირანში გაიშალნენ და ახლა თითო-ოროლა ქართველს ყველგან ნახავ. ყველა მათგანი წინაპართა თავდაპირველ სამყოფელს, ფერეიდუნშაჰრს ანუ ფერეიდანს, სოფელს ეძახის... როცა გოგიჩაშვილების ოჯახში მკითხეს, სოფელჩი როს მიხოლთო, აღარაფრის დამატება საჭირო აღარ იყო, მივხვდი, ფერეიდანის შესახებ მეკითხებოდნენ.
 |
 |
ფერეიდუნშახრი |
ფერეიდანის ჩუღურეთი |
|
თეირანიდან ისპაჰანისაკენ მიმავალ გზას დავადექით. თანამედროვე, კომფორტულად აღჭურვილ ავტობუსებში მანძილს ვერ გრძნობ, ვერც სიცხეს, თუმცა აქ ალბათ საქართველოზე ათჯერ მეტად ცხელა, თანაც კომბოსტოსავით ხარ შეფუთული... გზაში ჩამთვლიმა. ვიღაცის დაჟინებულმა მზერამ გამომაღვიძა. ჩადრში გახვეული არაბი ქალბატონი მძვინვარე თვალებით მიყურებდა. გვიან მივხვდი: თურმე თავსაბურველი გადამძვრა ძილში, ეს კი იქაურთათვის, ყველაზე ცოტა, მრუშობის ტოლია. ამის შემდეგ, შეშინებულს სახლში ძალით მხდიდნენ თავსაფარს, ჩონსა ხარო. უკან დაბრუნებისას, საზღვარს აქეთ როცა ჩვეულებრივ სამოსში გამოვეწყვე, უცნაური შეგრძნება დამეუფლა, ისეთი, დანაშაულზე წასწრებულ ადამიანს რომ უჩნდება. ბედი და ბედისწერა
ულამაზესი ქალაქია ისპაჰანი. გადმოცემის თანახმად, შაჰმა თავდაპირველად კახეთიდან აყრილი ქართველობა ისპაჰანის ტერიტორიაზე დაასახლა, მაგრამ მათ კონფლიქტი მოუხდათ იქ ჩასახლებულ სომხებთან, რომლებიც ირანის ხელისუფლებას ვაჭრობის განვითარებისათვის სჭირდებოდა. სომხებთან და ირანის ადგილობრივ მოსახლეობასთან შეუთავსებლობის გამო ქართველები ისპაჰანიდან ფერეიდუნშაჰრში გადაასახლეს. ამით ირანმა ორი კურდღელი დაიჭირა: ხრიოკ მიწაწყალზე დასახლებით ერთგვარად დასაჯა ისინი და, მეორე და უმთავრესი, თავისი საზღვრები გაიმაგრა.
შაჰის სასახლე ისპაჰანში შაჰის სასახლეს ყოველდღიურად ათასობით ტურისტი სტუმრობს. ირანის უზარმაზარი იმპერიის მბრძანებელს სასახლეც უზარმაზარი ჰქონია. სასახლის ზედა ნაწილი მუზეუმადაა ქცეული, ქვედა ნაწილში კი სავაჭრო ცენტრებია განლაგებული და უჩვეულო მოწიწებით ეგებებიან მყიდველებს, მით უმეტეს, თუ შეგატყვეს, რომ ჩასული ხარ. გურჯობაც თუ შეგამჩნიეს, შეიძლება ერთი-ორი ქართული სიტყვაც გითხრან და ამით თავიც მოიწონონ.  შაჰის სასახლის შიდა ეზოშაჰის საბრძანებელი კარგად დავათვალიერე. ვნახე დარბაზი, სადაც შაჰი თავის მრჩევლებთან ერთად ქართველთა ისტორიას მისებურად ქმნიდა.  შაჰის სასახლის კიბეებზესხვათა შორის, ირანის სკოლებში ბავშვებს დღესაც ასწავლიან, რომ ისტორიული ირანი ბევრად უფრო დიდი იყო და მის საზღვრებში საქართველოს ტერიტორიაც შედიოდა. რომელიმე მათგანმა ამ «ისტორიული სამართლიანობის» აღდგენა რომ მოინდომოს?! იავნანის ნაცვლად მოყოლილი ისტორია ფერეიდანში ყველა ადგილს ქართული სახელიც ქვია. ყველას თავისი ისტორია აქვს; ისპაჰანში ალი-რეზა დავითაშვილის ოჯახში ვიცხოვრე ორი დღე. ამ არაჩვეულებრივმა ადამიანმა ჯერ კიდევ საბჭოთა პერიოდში შეძლო საქართველოში ჩამოსვლა. მან გადმომცა მისივე ხელით დაწერილი ირანის ქართველთა ისტორია, რომელსაც ფერეიდნელები თავიანთ შვილებს ახლა ძილის წინ უყვებიან. ეს გახლავთ ხელნაწერი რამდენიმე გვერდი, რომელსაც დართული აქვს ქართული გეოგრაფიული სახელების ნუსხა, შედგენილი თავად ბატონი დავითაშვილის მიერ: ზემო მარტყოფი, ჩუღურეთი, ვაშლოვანი, რუვის პირი, ნაქერალი, მირმახევი, ციხემთა, თათაშვილის გორა, ქალების ქობი...
|
