მინდა გაგახსენოთ ფანტასტი მწერლის სტანისლავ ლემის მოთხრობა ”სოლარისი”. დედამიწიდან ერთ-ერთ გამოუკვლევ პლანეტაზე გაშვებულია ხელოვნური თანამგზავრი, რომელიც ”დაკიდებულია” ოკეანის თავზე. როგორც შემდეგში ირკვევა, ის ოკეანე გონიერი ჟელეა, უფრო სწორად − მოაზროვნე სუბსტანცია, მაგრამ ჯერ-ჯერობით ჩამოუყალიბებელი, რომელსაც ბავშვის ფსიქიკა აქვს... ღამ-ღამობით ოკეანის ტალღები იზიდებიან თანამგზავრის ილუმინატორებამდე და მძინარე ადამიანების თავის ტვინის სკანირებას ახდენენ. მეორე დღეს კი ოკეანე სკანირებულ ადამიანებს სიურპრიზებს სთავაზობს, კერძოდ, ზღვის ქაფიდან აკეთებს იმას, რასაც ”კითხულობს” ტვინის უჯრედებში ჩამარხული ინფორმაციიდან... ტვინის უჯრედებში კი ყველა ნორმალურ ადამიანს საკმაოდ ბევრი ინფორმაცია გვაქვს მიმალული, როგორც ნაკვერჩხალი ნაცარში... ეს ინფორმაცია შეიძლება სასიამოვნო იყოს ან პირიქით, ან ორივე ერთად... რომ გვგონია აღარ გვახსოვსო, შეიძლება უცებ ისეთი მომენტი დადგეს, რომ ის ამბავი თვითონ წამოტივტივდეს...
|
2008 წლის 12 ივლისი. წნორში, სკოლის ქუჩაზე ვაჟა მოსულიშვილის დედას – ქალბატონ ლიზიკოს ვესტუმრე... ქალბატონი ლიზიკო ეზოში, ხის სკამზე იჯდა... ჯერ კი გაუხარდა ჩემი დანახვა, მაგრამ მერე შეშფოთება დაეტყო, რადგან მე მისი უფროსი შვილის, ამჟამად თბილისში მცხოვრებ გელას თანაკლასელი ვარ... ცუდი ხომ არაფერიაო, მკითხა. დავამშვიდე და მერე გავუმხილე, თუ შეიძლება ვაჟას ნამუშევრების ნახვა მინდა-თქო...
|
მუდამ მშვიდი, უწყინარი, მშვენიერი ჭაბუკი უკან გადავარცხნილი დატალღული თმით, იმედით სავსე თვალებით, სიყვარულის გრძნობით გამსჭვალული. აი, ასეთად ვიცნობდით ახალგაზრდა ხელოვანს ვაჟა მოსულიშვილს, სულ ახლის ძიებაში იყო, რომანტიული ცხოვრება იზიდავდა, როგორ ელოდა გაზაფხულის დადგომას, როგორი გულმოდგინებით ჩაჰკირკიტებდა თიხას, რვა მარტს თუ ელოდა? იქნებ საჩუქრად უნდოდა გაეკეთებინა რაიმე დედისათვის ან მეგობარ გოგონასათვის. ეს საიდუმლო მის გულში დაიმარხა სამუდამოდ.
... თვალებში სხივჩამდგარი დედა იმედით შესცქეროდა თავის თმახუჭუჭა ვაჟს. ვაჟი კი თიხას აცოცხლებდა, ჭედდა და ხატავდა. უკანასკნელ ხანს საინტერესო ნამუშევრები შექმნა ძველი თბილისის მოტივებზე. ზღაპრული თემით იყო გატაცებული. იქნებ დიდი ხნის სიცოცხლე აღარ მიწერიაო – ამბობდა ვაჟა. მაგ ხელებმა უნდა მომაყაროს მიწა – ფიქრობდა დედა. მაგრამ ვაი რომ პირიქით მოხდა. დედამ დაახუჭინა თვალები საყვარელ შვილს, იგი კი მხოლოდ ოცდაოთხ გაზაფხულს მოესწრო. წავიდა ვაჟა, მაგრამ დარჩა მისი ოქროს ხელებით ნახელავი ნივთები. თიხა გაცოცხლდა, თიხამ სიმღერა დაიწყო მის ხელებში. ყველაფერი გამოუდიოდა, გამოფენისთვისაც ემზადებოდა. მალე სამხატვრო აკადემიის სტუდენტიც გახდებოდა, მაგრამ უბედურმა შემთხვევამ იმსხვერპლა ვაჟა, თიხამ კი სიმღერა შეწყვიტა, გაცოცხლებული თიხა სიკვდილს მიეცა, ვეღარ გრძნობს ვაჟას ოქროს ხელებს. წავიდა ვაჟა, იგი აღარასოდეს დაგვიბრუნდება, მაგრამ მის მიერ გაცოცხლებული და მისივე სიკვდილით სიმღერაშეწყვეტილი თიხა მარად იტყვის მის საქებარს და მოსაგონარ სიტყვებს. |
გ. პავლიაშვილი, თ. ტუხაშვილი, თ. მღებრიშვილი. |
ამ სტრიქონების ავტორს შეუძლია თავად მოგითხროთ თავის თავზე, მხოლოდ გულისყურით უნდა ჩავიკითხოთ მისი აქა-იქ გაფანტული ჩანაწერები, ყურადღებით უნდა დავათვალიეროთ მისი ნამუშევრები. ისინი თვალის ერთი შევლებითაც ამბობენ ბევრს საგულისხმოს.
|
პოეტობაზე არ აცხადებდა პრეტენზიას, შინაურთაგან არავინ იცოდა, თუ ვაჟა ლექსების საწერადაც იცლიდა. ხატვა, ჭედურობა, ხეზე კვეთა – ყველაფერი ემარჯვებოდა, გვიან ღამემდე თიხაში ჰქონდა ხელები. რამდენჯერ წამოადგებოდნენ დაისვენე, ხვალე გააგრძელეო, ის კი გულიანად გაიღიმებდა, ხვალამდე ხომ კიდევაც გაქვავდება ეს ამდენი ნაცოდვილარი და მერე რაღა შევასმინოო.
|
სანახავი მართლაც დაჰგროვებია.
”სჯეროდა ადამიანს საკუთარი ძალისა, ალბათ ამიტომ ეომებოდა მარადისობის სასუფეველში გახიზნულ უკვდავებას...” ექსპოზიციას მოუთმენლად მოელოდა. რამდენჯერმე კიდევაც ეწვია სიღნაღის მხარეთმცოდნეობის მუზეუმს. მოკრძალებული კაცი იყო, მაგრამ ათასგზის შემოიარა სახვითი ხელოვნების გალერეა, ყოველ კუთხე-კუნჭულს მუშტრის თვალით ზომავდა, სად რისი გამოფენა ივარგებსო, წინასწარ გეგმავდა, ემზადებოდა. გამოფენა ხსოვნის დღისთვის უნდა გახსნილიყო, ომში დაღუპული ქართველი ვაჟკაცების ხსოვნას ეძღვნებოდა. კიდევაც ჰქონდა ერთი საგანგებო ნამუშევარი ”მოლოდინი”. მისი სახელოვანი მოგვარის ფორე მოსულიშვილის დედა ჰყოლია სახლის წინ ჩამომჯდარ, ლოდინით დაშრეტილ ქალში ნაგულისხმევი, მაგრამ გამოფენის გახსნა რამდენიმე დღით გადაიდო... ”ამოზელილი თიხის ფიალა თავისკენ მიხმობს და მეფერება, შიგ ჩაკარგული ორნამენტები ვაზის სუნთქვაა, მზის ელვარება, სულს დამიამებს და მიმკურნალებს. ცაში ამაყად ავიტყორცნები, ცისარტყელა კი გვირგვინს მიბოძებს...” გამოფენის გახსნა რამდენიმე დღით გადაიდო, სულ რამდენიმე დღით, მხოლოდ ეს იყო, კერამიკოს ვაჟა მოსულიშვილის პირველი პერსონალური გამოფენა მისივე ხსოვნის საღამოდ იქცა. ყველაფერი თვალისდახამხაბეში მოხდა. ხუმრობით წამოწყებული კინკლაობა ყოყლოჩინობაში გადაიზარდა, უკან დახევა არც უფიქრია. პირდაპირ სიკვდილისკენ გაფრინდაო – იგონებს დედა. ისიც იქვე იდგა ამ ავბედით წუთს, მაგრამ ვინ მოიფიქრებდა, რომ დანა ჩაერეოდა საქმეში. თუმცა … (საგაზეთო სტატიაში აქ მოხსენიებულია მკვლელის სახელი და გვარი) მთელი თავისი გაყოყოჩებული და გაზულუქებული ცხოვრებით ამ დღისკენ მოდიოდა, შემთხვევით არ ხდებიან კაცისმკვლელები. |
”წითელ ვაშლებში გირჩი შევნიშნე, რა ლამაზად დევს... ეს ხომ მანანამ იპოვა გზაზე რომ მოვდიოდით... რატომ არ გადააგდო? ნუთუ ვეღარ ისუნთქებს ეს გირჩი? ნუთუ ვეღარ დავინახავ ნაძვის ხის სათამაშოსავით ჩამოკიდებულს?.. ოხ, როგორ მინდა მარადიულ ნაძვის ხეს მივაბა გირჩი და სიცოცხლე დავუბრუნო...”
მანანა? არ ვიცი, სწორედ მანანას ეკუთვნოდა თუ არა ვაჟას მიერ ამოთქმული ნაღვლიანი ლირიკული სტრიქონები, მაგრამ, ასე მგონია, განდობა არც სიყვარულში დასცალდა ვაჟას. ვერ მოასწრო. წარმატებით დაამთავრა წნორის პირველი საშუალო სკოლა, ფრიადზე სწავლობდა და ფრიადზე შრომობდა, სამხატვრო აკადემიაში უნდოდა სწავლის გაგრძელება... დაამთავრა მოსე თოიძის სახელობის მე-11 სამხატვრო პროფტექნიკური სასწავლებელი ფაიფურ-ფაიანსის ნაწარმზე ფერმწერის IV თანრიგის კვალიფიკაციით. ჯერ კიდევ პირველკურსელი მონაწილეობდა არამარტო რესპუბლიკურ გამოფენებში, არამედ – რამდენიმე საკავშიროშიც. მიღებული აქვს კომკავშირის თბილისის საქალაქო კომიტეტის საპატიო სეგელი წარჩინებული სწავლისა და აქტიური საზოგადოებრივი საქმიანობისათვის. დაჯილდოებულია სახალხო მეურნეობის მიღწევათა გამოფენის ოქროს მედლით. |
სავალდებულო სამხედრო სამსახურიც პირნათლად მოიხადა. მის ფუნჯსა და მარჯვენას აქაც გამოუჩნდა საკეთებელი. ამის შესახებ კიდევაც სწერდა გაზეთი ”კრასნოე ზნამიე”, ნაწილიდან შინ რეკომენდაცია გამოატანეს უმაღლეს და საშუალო პროფესიულ სასწავლებელში კონკურსგარეშე მონაწილეობისათვის, მაგრამ სამხატვრო აკადემიის კედლები კვლავ მიუწვდომელ ოცნებად დარჩა. ვაჟამ მუშაობა დაიწყო სიღნაღის რაიონის ადგილმრეწველობის ბოდბისხევის კერამიკულ ქარხანაში ჩამომსხმელად და მძერწავ- მემოდელედ.
|
”გაზაფხული” დაურქმევია შემოქმედს ლარნაკში ჩაყრილი ვარდებისათვის, მართლაც მსუბუქი, ხასხასა და სიცოცხლით სავსეა ნამუშევარი, ვარდები სრულიად ახლად დაკრეფილი და ნამიანი გეგონებათ...
მისი დევებით, მეკობრეებით და საერთოდ გაბანჯგვლული კაცებით კი საოცრად კოლორიტული ხასიათების მთელი გალერეა იქმნება. რომელი ერთი ვთქვა, ორიგინალური ცხოველებით დასახლებული საჭადრაკო დაფა, თუ უკიდურესი უბრალოებით შესრულებული ქოთნები და ფიალები, დეკორატიული თეფშები, ნიღბები, შანდლები და ხონჩები, ჭედური და ხის ნამუშევრები, ჩანახატები... რომ შემოეთავაზებინა, აირჩიე რომელი გინდა და გაჩუქებო, გამიჭირდებოდა ალბათ რომელიმეს არჩევა. ხელგაშლილი კი ყოფილა. მეგობრისთვის მკვდარსა და მდნარს არავისთვის არაფერი ეზოგებოდაო. იმ დღესაც უშურველად და დაუზოგავად გაგვახარა, აღვაგფრთოვანა და მშვენიერებით აგვავსო. მხოლოდ ეს იყო, მოეწყინათ სცენაზე იასამნებსა და მიხაკებს. იქვე ახლოს კი მის შავად შესუდრულ ახლობლებს მოეყარათ თავი. ისევ ვაჟა გვანუგეშებდა: ”მე არ მოვკვდები, მე ისევ მოვალ, მე მოვალ ისევ თიხის ფიალად, გადავინაცვლებ ხელიდან ხელში, კვლავ ვადღეგრძელებ ჩემს საქართველოს. მე არ მოვკვდები, მე ისევ მოვალ, მე მოვევლინე თიხად სამყაროს.” |
მანანა შავერდაშვილი |
ილია ჭავჭავაძის ლიტერატურულ მემორიალურ მუზეუმში ვაჟა მოსულიშვილის კერამიკული ნამუშევრების გამოფენაა. მისი ხილვისას, უწინარესად, ჩნდება აზრი, რომ ეს ეროვნული ფესვებით ნასაზრდოები ხელოვნებაა... თიხით ნაძერწ ლამაზ ფორმებს ხელოვანის ფიქრი მოაქვთ ჩვენამდე...
|
დღეს კი ვაჟა მოსულიშვილის ნამუშევართა მეექვსე პერსონალურ გამოფენაზე დამთვალიერებელი ინტერესით აყურადებს თიხის ნაამბობს...
აქ ერთად არის წარმოდგენილი ხელოვანისაგან სამყაროს ფილოსოფიური აღქმა (”ხედვა”, ”სიცოცხლის ლაბირინთებში...”), ბავშვური გულწრფელობა (”სამი გოჭი”, ”წითელქუდა”, ”მჭედელი”)... – ნამუშევრებში ავტორის დამოკიდებულება იცვლება კერამიკის მიმართ, – თქვა გამოფენის გახსნაზე მხატვარმა მაია ორჯონიკიძემ, – შემოქმედის ილუსტრაციისა და თხრობის მომენტი, საინტერესოა კერამიკის კლასიკური თემებისა და ფოლკლორის სინთეზი. საერთოდ, ფოლკლორი ლაიტმოტივით გასდევს მის შემოქმედებას. მხატვრის ორიგინალური ხედვა უჩვეულო ფორმაში და პლასტიკაშია გამოსახული... |
არაორდინალურობით და აზრის სისხარტით გამოირჩევა ”ჭადრაკი”, მშვენიერია ”სერვიზი”... ხის დამუშავებაც იცოდა, თურმე, თუნუქშიც ახერხებს სათქმელის აბსტრაგირებას.
|
თამარ შაიშმელაშვილი
მოვიდა, შექმნა, წავიდა... |
ვაჟა მოსულიშვილს განგებამ მხოლოდ 24 წლის სიცოცხლე დაუბედა, მაგრამ ნიჭით მადლცხებული ხელოვანი უკვდავებას აზიარა.
|
ჭაბუკს წნორში ჰქონდა პატარა სახელოსნო და დღესა და ღამეს იქ ატარებდა, აკვირდებოდა ბუნებას, ადამიანებს და თავის განცდებს დღიურს ანდობდა. ”ღელავს... ბობოქრობს... ცის ფერდობზე შეფენილი ღრუბლები. ცრემლით დასველებული ზეცა ვარდისფერ ცაზე ლამაზ შემოქმედებას ჰქმნის – ფერები... რა საოცრად მიმზიდველი ფერთა ჰარმონიაა... ისმის მშვიდი სიმღერა – წყლის დუდუნი, ჩიტების გალობა, ფოთლების ჩურჩული... ფერები ზავდება ერთმანეთში, მათ ქაოსში იქმნება შედევრები”... – წერდა ვაჟა დღიურში.
1984 წელს სახალხო ოსტატის წოდება მიანიჭეს, ამავე პერიოდში გახდა რუსთავში არსებული სტუდია ”ოპიზარის” წევრი. 1985 წლის გაზაფხულზე აპირებდა თავისი ნამუშევრების პერსონალური გამოფენის მოწყობას სიღნაღის მხარეთმცოდნეობის მუზეუმში. ”იქნებ, ეს დამეხმაროს აკადემიაში მოსაწყობადო” – ამბობდა. არ დასცალდა... მუზეუმში 16 აპრილს გაიხსნა გამოფენა, მაგრამ ვაჟას გარეშე. ტრაგიკულად დაღუპული ჭაბუკის მიერ განვლილი ამქვეყნიური ცხოვრება სამი სიტყვით შეიძლება გადმოვცეთ: ”მოვიდა, შექმნა, წავიდა”. წავიდა, მაგრამ დაგვიტოვა ქმნილებები, რითაც უკვდავებას ეზიარა. |
შორენა ბალიაშვილი
|