ფერეიდნელ ქართველთა ანდაზები
დამწერელი ჰოსეინ ყაფლანაშვილი (ყალანი)

1. ხარი რო ვერა ხნავს გინდა ერთ ქილა დაოთესე გინდა ასი ქილა; 2. მიწა რო მაგარი შაჰხდა ხარი ხარის თვალით დაინახავს; 3. ძალით გამოტევილ თაზია (ლეკვი) ნადირს არ დაიჭერს; 4. ქალს ევბნებ რო ზალმა გაიგოსო; 5. ვარიას თავის კერცხი უკირსო; 6. ცხვარი მუდამ ერთ მაყტლში არა რჩება; 7. ქაჩის შაშინებული დოს უბერავსო; 8. სომეხმა გადაგდო უღელი მოკლა კურდღელი; 9. არც მე ძროხა არც მეზობელს თხა; 10. ძალი რო დამეტდა პირაღმა მაჰხნავს; 11. დასმჩუს ნუ დაჩოფ დაჩოვლსაც ნუ მოკლოფ; 12. მოშუღარი ბიჭი მამას არ დუყურებს; 13. შიში მაჩევენა და გაქცევა გაჩენო; 14. წინათ კაწი მეორეს ხიდითო; 15. თუ დიდი არა გყავ დიდი ქუვას შეფარე; 16. დობურს (ჯიუტი თხა) დაყერვა არ უკმარა მუჯლუგუნიც უნდა ჭამოს; 17. ერთხელ მე ჩუბ დაბრუნებს რო კოჭლი თხა დაწინავრდეს მეცხვარე ცხვარებს; 18. მუტრუკი რო დედასაყე დაწინავდა გველი (მგელი) გაჰიხევს; 19. თუ კაკალი არა გუდათი; 20. ჯერ ხო არც ქილა რი და არც გუდა; 21. თარქა რო გორაც დაკავო დაკავდების; 22. წყარწყენამ თქვა რო მე რა მემერევისო ქერის პურმა დაკივლა მა მე სადა ვარო; 23. ვირი რო წიხლს გესრისო ფეხი არ უნდა მაჰჭრაო; 24. სომეხმა რო სოფელი უძაღლო ნახოს უჯოხო ივლისო; 25. მელას რო ჩონ საბძელში ბატყები დაუყრია ამ ჩონ ძაღლის გლახობით არიო; 26. ციცამ სადა და ყავრღი ჭამოსო; 27. ტალახსაყე მტერი ვის უნახავო; 28. ქორთოლსა ყე ცრემლი ვის უნახავსო; 29. თხას მიჰხედვენ და რძეს მაჰთხოვენ; 30. მოკდა ფური გარდაჰწყდა ხარმულობა; 31. ქურთი რო დაბერდა ნახირს გარეკინებენ; 32. გედაიას თელ პური არ ეჯერებისო; 33. ავდუჟავ თავზე დემეცემის დავდუჟავ ფეხზე დემეცემის; 34. კალთას მაჰხევს რო ხარშუვა გამაკეროს; 35. მეწისქვილე შიმშილით მოკდა ხალხი ამბობს ფაფის გახეთქილიაო; 36. მეხმარე რო მეგეხმარნენ; 37. ვერიავ ადამიანი სამ ხელ მაჰფსომს; 38. მორწყავის ჩიტი დამღონებელი არ არიო მას წუნწრუკელსა ჰკითხეთო; 39. მისაც ხარი არ დოკლავ ვერ დაჰკლავს; 40. აზიმანი სახტომსაყე არ ჩამოილენ და ხარებიც სახტომში ვერ ავლენ; 41. მე ძის ქილიდგან მოვდივარ და შენ მევბნები რო ფასტა არარიო. თურქეთში მცხოვრებ ქართველთა ანდაზები «ირანელ გურჯებს ახალი წელი დაუდგათ» (ამ მასალის მოწოდებისთვის მადლობას მოვახსენებ ჟურნალ «გზის» რედაქტორს, ბატონ ზურაბ აბაშიძეს)       ბრძენ კაცს უთქვამს – სადაც მიხვალ, იქაური ქუდი უნდა დაიხუროო. ფერეიდანში გადასახლებული ქართველებიც, ოთხი საუკუნის წინ, იძულებული გახდნენ, იქაური «ქუდი» დაეხურათ...       მოგეხსენებათ, ისინი შაჰ-აბასის ურდოებმა ნახირივით წაასხეს და ე.წ. ბახტიარიის მთებში ჩაასახლეს. საოცარი კი ის არის, რომ უცხო მიწაზე, უცხო ცის ქვეშ ოთხსაუკუნოვანი ცხოვრების შემდეგაც, იქაურმა ქართველებმა «დედის ენა» და ქართული სული შეინარჩუნეს ანუ, როგორც თავად ამბობენ – «ჩონ, ჩონი ენა და სისხლხორც სუფთად შავინახეთყე».       «დედის ენის» არდავიწყებისათვის ერთ-ერთ მაგალითად, ფერეიდანში დასტამბული ის კალენდარიც გამოდგება, რომელიც სულ ცოტა ხნის წინ გამოიცა.       ახალ წელს – ნავრუზს – ირანში მარტის დამლევს ზეიმობენ. ეს დღესასწაული ჰიჯრით აღინიშნება. «ჰიჯრი» არაბულად «გაქცევას» ნიშნავს. ეს გაქცევა კი დაკავშირებულია ისლამის დამაარსებელ მოციქულ მუჰამედთან, რომელიც 621 წლის 21 მარტს მექიდან მედინაში გაიქცა. სწორედ ამ დღიდან იწყება მუსლიმანთა წელთაღრიცხვა.       მოგეხსენებათ, ფერეიდნელი ქართველები, ისლამის აღმსარებლები არიან. ამდენად, ისინი ამ დღესასწაულს – «ახალ დღესაც» ზეიმობენ («ნავრუზი» – სიტყვასიტყვით: «ნავ» – ახალი, «რუზ» – დღე). ჩვენთვის კი განსაკუთრებით აღსანიშნავია, რომ უკვე რამდენიმე წელია, რაც ფერეიდნელმა ქართველებმა წინასაახალწლო ზეიმისათვის წესად შემოიღეს ქართულ-ირანული კალენდრის გამოშვება.       ეს კალენდარი ისეა შედგენილი, რომ თავად იქაურ ქართველობას უადვილებს წლების, თვეებისა და დღეების შედარება-შეჯერებას ქრისტიანულ კალენდართან. მაგალითად, «ქართული» ახალი წლის პირველი დღე – პირველი იანვარი, ჰიჯრის კალენდრის მიხედვით, ბეჰამინის თვის 21-ია.       ახალი წელი კი იქ, 21 მარტს დაიწყო. ამასთან, ირანში 1385 წელი დადგა. კალენდარი, რომელსაც წარმოგიდგენთ, სწორედ წლევანდელი დღესასწაულისთვის გამოუშვეს.       ეს კალენდარი იმითაცაა საინტერესო და აღსანიშნავი, რომ მის კიდეებზე დაბეჭდილია ქართული ანბანი, რომლის თითოეულ ასო-ბგერას სპარსული ასო-ბგერა აქვს თან დართული, ხოლო იმ ასო-ბგერების შემთხვევაში, რომლებსაც არ გააჩნია შესატყვისი (ც, ჭ, კ, წ, ტ, პ) მითითებულია, თუ როგორ უნდა გადმოიცეს სპარსულად.       მკითხველი უთუოდ მიაქცევს ყურადღებას ორ ქართულენოვან წარწერას: «მადლობა ღმერთს, რომ ქართველი ვართ» და «ჩვენი ენა, ჩვენი ვინაობა». ნოდარ კოჭლაშვილი ოთარ კიკნაძე – ირანის კალენდარი       ამჟამად ირანში მოქმედებს მუსლიმანური მზის კალენდარი. ის დამყარებულია მზის ციკლზე და, როგორც სხვა მაჰმადიანურ ქვეყნებში, წელთაღრიცხვა იწყება ჰიჯრიდან, ანუ 622 წლიდან. ახალი წელი ირანში იწყება ბუნიობის დღიდან (21 ან 22 მარტი). აღნიშნული კალენდარი შემოღებულ იქნა მეჯლისის დადგენილებით 1925 წლიდან, რომელმაც შეცვალა არაბული მთვარის კალენდარი.       პირველ ექვს თვეში 31 დღეა თითოეულში, მომდევნო ხუთ თვეში კი 30 დღე, ბოლო მეთორმეტე თვეში – 29, ხოლო ნაკიან წელიწადში – 30 დღე. თვეების დასახელება თანამიმდევრობით: ფარვარდინი (21 მარტი – 20 აპრილი) ორდიბეჰეშთი (21 აპრილი – 20 მაისი) ხორდადი (21 მაისი – 20 ივნისი) თირი (22 ივნისი – 22 ივლისი) მორდადი (23 ივლისი – 22 აგვისტო) შაჰრივარი (23 აგვისტო – 22 სექტემბერი) მეჰრი (23 სექტემბერი – 22 ოქტომბერი) აბანი (23 ოქტომბერი – 21 ნოემბერი) აზარი (22 ნოემბერი – 21 დეკემბერი) დეი (22 დეკემბერი – 20 იანვარი) ბაჰმანი (21 იანვარი – 19 თებერვალი) ეშფანდი (20 თებერვალი – 20 მარტი) დასვენების დღეა პარასკევი, კვირის დღეებია: შაბათი – შამბე კვირა – იექ-შამბე ორშაბათი – დო-შამბე სამშაბათი – სე-შამბე ოთხშაბათი – ჩაჰარ-შამბე ხუთშაბათი – ფანჯ-შამბე პარასკევი – ჯომე.