– უკვე დიდი ხანია, ერაყში ვიმყოფები. აქ მძღოლად ვმუშაობ სატვირთო მანქანაზე. ჯარისკაცი არ გახლავართ და არც ქართულ ჯართან მაქვს შეხება. ახლობელი დამეხმარა იმაში, რომ აქ წამოვსულიყავი, ვინაიდან მაღალი შრომის ანაზღაურებაა და ოჯახის რჩენის შესაძლებლობა მაქვს. აქაურ ჰავას შევეგუე, უკვე აღარ მიჭირს. ხალხსაც შევეჩვიე. ერთ დღეს, ჩემი მანქანით შორ გზაზე გადამქონდა ტვირთი. ქუვეითიდან ბასრაში მივდიოდი. გზად ქალაქი ამარა უნდა გამევლო, რომელიც მდინარე ევფრატის პირასაა გაშენებული. ქალაქის განაპირას პატარა სასტუმროა. სასტუმრო ჰქვია, თორემ ერთსართულიანი შენობაა, სადაც მძღოლები ჩერდებიან. ნომერი დავიკავე და საღამოს იქვე, სასტუმროს სასადილოში სავახშმოდ შევედი. კერძი შევუკვეთე და ვიდრე მომიტანდნენ, საქართველოში დავრეკე და ოჯახი მოვიკითხე. როცა საუბარი დავასრულე, ახალგაზრდა მამაკაცი მომადგა. ქართველი ხართო? – არაბულ ენაზე მკითხა. – კი-მეთქი. – მე ბებია მყავს ქართველი, აქ ცხოვრობს დიდი ხანია, ბაბუაჩემზე 50 წლის წინ გათხოვილა; ოცნებად აქვს გადაქცეული, ქართველის ნახვა და თუ შეგიძლიათ, უარს ნუ მეტყვით, აქვე ვცხოვრობ, წამომყევით, მოხუც ბებიას გაახარებთ, დიდი ხნის სიცოცხლე არ დარჩენია და ამ ოცნებას დარდად ნუ გააყოლებთო. ძალიან გამიკვირდა, რადგან 50 წლის წინ საბჭოთა წყობილების დროს ქართველი ქალის ერაყში გათხოვება წარმოუდგენლად მომეჩვენა. ვივახშმე და გავყევი ამ უცნაურ ადამიანს. კარგა ხანს ვიარეთ ფეხით. ცოტა შემეშინდა კიდეც. ნახევრად მიწურ სახლთან მივედით. ერთ ოთახში იატაკზე, რომლის მთელ "ავეჯს" მხოლოდ ხალიჩა და ბალიშები შეადგენდა (ერაყის მთიანი ქურთისტანის სახლების უმეტესობაში ასეა), მოხუცი ქალი იჯდა. ჩემი მეგზური მასთან მივიდა და ხმადაბლა დაელაპარაკა. ქალმა უცებ ამომხედა. წამოდგა და თავდახრილი მომიახლოვდა. მერე შვილიშვილს რაღაც უთხრა და ისიც ოთახიდან გავიდა. როცა მარტო დავრჩით, ორივე ხელი მხრებზე მომკიდა და გულში ჩამიხუტა.
      – დაჯექი, – მითხრა ქართულად. საშინელი აქცენტი ჰქონდა. მის წინ, იატაკზე დავჯექი. თვალი გამიშტერა და კარგა ხანს მიყურა. შემდეგ თავისი ცხოვრების შესახებ მიამბო. ხან ქურთულ, ხან არაბულ ენაზე ჰყვებოდა, ქართული თითქმის დავიწყებული ჰქონდა. წარამარა იმეორებდა – "ჰამდულა" (მადლობა ღმერთს!)...
      – ძალიან გამიჭირდა, – თვალცრემლიანი ჰყვებოდა. – 1960 წელს, საბჭოთა კავშირიდან ქმართან ჩამოვედი, მას კი აქ უკვე ცოლი ჰყავდა. შენ მეორე იქნებიო, – მითხრა. ძალიან მეწყინა... ღამღამობით რადიომიმღებს ვრთავდი და ვინაიდან თბილისს არ იჭერდა, მოსკოვს ვუსმენდი. ჩემი საქართველო მახსენდებოდა და ვტიროდი, შინ მინდა-მეთქი. შემდეგ ომი დაიწყო... თვითმფრინავები ქალაქებს ბომბავდა, რის გამოც იძულებული გავხდი, მთების გავლით, ირანში გადავსულიყავი. ერთი შვილი კაბის კალთაზე მებღაუჭებოდა, მეორე ხელში მყავდა აყვანილი, მესამე კი მუცელში მყავდა. თავბედს ვიწყევლიდი, მაგრამ რას ვიზამდი?! ჩემი ქმარი ყოფილი პარტიზანი იყო, ქურთების ლიდერის, მუსტაფა ბარზანის მომხრე. მასა და მის თანამებრძოლებს საბჭოთა კავშირში თავშესაფარი სტალინმა მისცა. მოგვიანებით კი ამნისტია შეეხოთ და ყველანი სამშობლოში დაბრუნდნენ. ჩემთან ერთად, 2 ქართველი ქალი იყო; დანარჩენები – რუსები. აქ რომ ჩამოვედით და იმ ქართველ ქალებს დავშორდი, იმის შემდეგ ქართულად აღარ მილაპარაკია... თბილისელი ვარ. ჩემი ქმარიც თბილისში ცხოვრობდა მას მერე, რაც სამშობლოდან გადმოიხვეწა. ის რომ გავიცანი, ჯერ კიდევ სკოლის მოსწავლე ვიყავი. აქ რომ ჩამოვედი და ჩემი ქმარი დაქორწინებული დამხვდა, ერთი ამბავი ავტეხე, მაგრამ რას გავაწყობდი? ამათი კანონის მიხედვით, მამაკაცს რამდენიმე ცოლის ყოლა შეუძლია. მერე გავიგე, რომ ჩემთან ერთად ჩამოსული ქალებიდან ბევრი უკან გაბრუნებულა, მაგრამ მე ვერ გავბედე, რადგან იქ სახლი გავყიდე... თან ჩემი ქმარი მიყვარდა. ერაყმა ჩემზე საშინელი შთაბეჭდილება მოახდინა. ქურთისტანში რომ ჩამოვედი, 25 წლის ვიყავი. თვალებს არ ვუჯერებდი, როცა დავინახე, რომ სახლებს ტალახისგან აშენებდნენ. ისეთი ღარიბები იყვნენ, იატაკზე ეძინათ. ღამღამობით კი საცხოვრებელში კობრები ძვრებოდნენ... ყველაზე მეტად მეზობლებთან ურთიერთობა გამიჭირდა. აქ ყველა სოფელს თავისი ენა აქვს და სხვადასხვა სოფლის მცხოვრებთ ერთმანეთის არ ესმით. სარეცხი რომ მქონდა გასარეცხი, ტაშტი მეზობლისგან უნდა მეთხოვა. ხელით ვანიშნებდი, რაც მინდოდა და ისინი სიცილით კვდებოდნენ. სამაგიეროდ, მე მათ კიტრის მწნილის, მურაბისა და წვნიანი კერძების გაკეთება ვასწავლე. ამის შემდეგ სხვა თვალით შემომხედეს და პატივსაც მცემდნენ.
      1961 წელს ქურთისტანში აჯანყება დაიწყო... ამის შემდეგ, როგორც კი მშვიდობა დაისადგურებდა, ახალი ომი იწყებოდა... ჯერ ირანთან, მერე – ამერიკელებთან... 30 წელია, დაუსრულებლად ომია. სადამ ჰუსეინთან ჩემი ანგარიში მქონდა: მისმა ჯარისკაცებმა საბჭოთა ობლიგაციები წამართვეს, დოლარი ეგონათ. კიდევ, პატეფონი და ქართული ფირფიტებიც წაიღეს. 1980 წელს მე, ჩემი ქმარი და შვილები დაგვაპატიმრეს. სეპარატიზმში დაგვდეს ბრალი. საბჭოთა საელჩოში ვიჩივლე, ბაღდადში, მაგრამ ყურადღება არ მომაქციეს. 3 წლის შემდეგ საპატიმრო ბანაკიდან სატვირთო მანქანებით, 20-დან 80 წლამდე ასაკის ყველა მამაკაცი წაიყვანეს. მათ შორის, ჩემი ქმარ-შვილიც. ამის შემდეგ მათ შესახებ არაფერი გამიგონია. ჰუსეინის ციხეებიდან ცოცხალი იშვიათად თუ გამოდიოდა ვინმე... თუმცა ბრძანება გასცეს, ქალები არ დაეხოცათ. ახლა ჩემი ქმარ-შვილის საფლავიც კი არ მაქვს, რომ ვიტირო. ვიცი, რომ სიკვდილის წინ ისინი აწამეს, – ცრემლით დანამულ თვალებს ძირს ხრიდა მოხუცი და ტირილისგან მხრები უცახცახებდა.
      – ამ ქალმა, მისი წასვლის შემდეგ რა მოხდა საქართველოში, ამის შესახებ თუ იცის რამე?
      – არა, თითქმის არაფერი იცის. მკითხა, კომუნიზმი კიდევაა საბჭოთა კავშირშიო? არა-მეთქი. – ეს კარგია თუ ცუდიო? – ვისთვის როგორ-მეთქი, – პირდაპირ პასუხს თავი ავარიდე. თურმე, ძმა ჰყავდა თბილისში და რაც წამოვიდა, იმის შემდეგ მასზე არაფერი გაუგონია. მერე ერთ მამაკაცს, რომელმაც ცოტა რუსული იცოდა, მისთვის წერილი მიაწერინა, სადაც ძმას შეატყობინა, რომ მოკვდა: ასე სჯობდა, რადგან იმას მაინც არ იდარდებდა, როგორ ვიყავიო, – ასე ამიხსნა თავისი საქციელი... ოთახის კედლებზე საქართველოდან წამოღებული, ოჯახის წევრების გახუნებული ფოტოები ჰქონდა გაკრული... გამიხარდა, ქართველი რომ ვნახე და ქართული ენა მოვისმინე... ხომ ხედავ, ძლივს ვიხსენებ ქართულ სიტყვებს, მაგრამ მაინც ხომ გაგაგებინე ჩემი სათქმელი, ახლა კი მშვიდად მოვკვდებიო... – მითხრა. და კიდევ, მთხოვა, როგორმე ხმა მიმეწვდინა მისი ოჯახის რომელიმე წევრისთვის, თუ ვინმე გაიხსენებს მერი გამჯანეკაშვილს...
      – ეს სახელი და გვარი გამოვაქვეყნო?
      – დიახ, გამოაქვეყნეთ და თუ ვინმე გამოჩნდება, იქნებ უამბოთ დაწვრილებით, თუ რა გადახდა თავს მათ ნათესავს. თვითონ სურათი არ აღმოაჩნდა, რომ მოეცა... მე კი ფოტოაპარატი არ მქონდა... სამწუხაროა, თუ ნათესავები მის შესახებ წაიკითხავენ, ფოტოს ვერ იხილავენ. მე მანდაც თქვენი მკითხველი ვიყავი და აქაც რაღაცნაირად ვახერხებ, ხანდახან მაინც გადავავლო თვალი ძველ "გზას". ჰოდა, გადავწყვიტე, ეს ამბავი თქვენთვის მომეთხრო.