დედა სხვაა და ცოლი სხვა‚ დედა‚ შეიძლება კუზიანი იყოს და გიყვარდეს‚ სოფლის გიჟივით შარაშარა დაწანწალებდეს კაბაწამოხდილი და მაინც გიყვარდეს‚ რადგან იმის გაჩენილი ხარ‚ ღმერთმა დაავალა იმას შენი დედობა და ამით თავიდანვე‚ გაჩენამდე მოგისპო შენ არჩევანის უფლება. ამიტომ ვერავინ დაგძრახავს მახინჯი თუ გიჟი დედის გამო‚ რადგან იმავე ღმერთმა‚ რომელმაც შენ დედის არჩევის უფლება წაგართვა‚ სხვებს – თავისთავად‚ შენი განკითხვის საშუალება მოუსპო. ცოლი კი სხვაა‚ ცოლს კაცი ირჩევს და ამ არჩევანში გამოჩნდება ხოლმე კაცის გემოვნებაცა და ღირსებაც. მაგრამ‚ რაც არ უნდა გემოვნებიანი და ღირსეული იყოს კაცი‚ მაინც შეიძლება‚ შეეშალოს არჩევანი. ეს უკვე ბედის საქმეა‚ ბედის კი არა – უბედობის.

      სიმახინჯე შემთხვევით გაჩენილი ანდა შემთხვევით გადარჩენილი სიცოცხლეა‚ ბედისწერაა მისი დედ-მამა და ამიტომაც გარდაუვალიცაა‚ გაუთვალისწინებელი გარდაუვალობაა‚ რომლის გათვალისწინება ჩვენ არ გვინდა‚ არ მოგვწონს და იმიტომ. მაგრამ ჩვენ გვინდა თუ არ გვინდა‚ მაინც ყოველთვის უდროოდროს გამოგვეცხადება ხოლმე ლოთი ნათესავივით და იმის სანაცვლოდ‚ რომ კარი მივუხუროთ‚ გავაძევოთ‚ ვუსაყვედუროთ მაინც‚ ღიმილით ვუზიდავთ სასმელ-საჭმელს‚ გამოსაჩენ ადგილასა ვსვამთ‚ რათა უარესი სისულელე არ ჩაიდინოს‚ უარესად არ მოგვჭრას თავი უცხო და საპატიო სტუმრებთან. სიმახინჯეც ასეა‚ სიმახინჯესაც ეშინია და იმის მაგივრად‚ რომ მუსრი გაავლონ‚ ამოქოლონ‚ ყველა გზა გადაუკეტონ‚ მოგონილი თანაგრძნობით შესცქერიან‚ გზას უთმობენ‚ წინ ატარებენ‚ ოხრავენ და ვიშვიშებენ‚ თითქოს ოდნავ მაინც შეუძლიათ იგრძნონ და განიცადონ ის‚ რასაც მახინჯი გრძნობს და განიცდის. სინამდვილეში‚ სიმახინჯე ზიზღს‚ აღშფოთებასა და ძრწოლვას იწვევს მნახველში‚ რასაც თანაგრძნობის ნიღბით მალავენ. მაგრამ აბა‚ ერთი ბოდბისხევის ბაზარშიც გაიარეთ იმ დღეს‚ როცა ბაზრის მოედანზე ჯამბაზები მახინჯებს ანსახიერებენ! მუცლები ხელით უჭირავთ‚ ერთმანეთს აწყდებიან‚ სიცილისაგან ცრემლი სდით‚ რადგან ვითომ ყრუ‚ ვითომ მუნჯი‚ ვითომ კოჭლი‚ ვითომ კუზიანი და ვითომ ბრუტიანი ჯამბაზები ამასხარავებენ იმას‚ რისიც მათ ეშინიათ - სიმახინჯეს! ხალხი უცნაურია‚ ცალ-ცალკე რისიც ეშინიათ‚ ერთად თავშეყრილნი იმაზე სიცილით კვდებიან. აბა‚ ნამდვილი ყეენის ჩამოვლისას ჩაეფხუკუნა ვინმეს‚ თუ ვაჟკაცი იყო. აქლემზე უკუღმა შემომჯდარ‚ ვითომ ყეენს კი‚ რაღას არ ეძახიან‚ რაღას არ ესვრიან‚ რადგან ეს ვითომაა‚ ტყუილია‚ დახატულია‚ უძლურია‚ ჯავრის ამოსაყრელია. ამიტომაც უყვარს ხალხს ჯამბაზები‚ ყველაფერს აბიაბრუებენ: სიკვდილსაც‚ ბოროტებასაც‚ სიმახინჯესაც‚ და ამავე დროს წვრთნიან კიდეც ხალხს სიკვდილთან‚ ბოროტებასთან და სიმახინჯესთან შესახვედრად‚ როგორც გამოცდილი მეომრები წვრთნიან კაცის კვლაში ახალწვეულებს ნახერხით გატენილი ტომრებითა და ჩამოწერილი‚ ყავლაგასული იარაღით. მაგრამ ჯამბაზებისაგან განსხვავებით‚ მახინჯები არაფერს იგონებენ‚ რაც აბადიათ‚ ყველაფერი ნამდვილია. ნაღდია და ხალხის გასაცინებლად კი არ მოსულან ამ ქვეყანაზე‚ არამედ – გასაფრთხილებლად‚ ჭკუის სასწავლებლად.

      ხუთი კილომეტრი ასე ლაპარაკ-ლაპარაკით გამოევლოთ‚ მთელი დღის ნაჯაფებს‚ და ხვალ უთენია ისევ წნორში უნდა ყოფილიყვნენ. რკინიგზაზე მუშაობდნენ‚ მაგრამ მატარებელი ჯერ არც ერთს არ ენახა‚ ჯერ ლიანდაგი იგებოდა მხოლოდ. ნიჩბის მუშები იყვნენ‚ მთელი დღე ხრეშს ეზიდებოდნენ და ლიანდაგის გასწვრივ ბორცვებად ყრიდნენ. უმთავრესად ორი ლაპარაკობდა‚ მესამე კი‚ უსმენდა და თავისთვის ფიქრობდა. «ვითომ წნორი ურუქზე მეტია?» «რათა‚ წნორი რა მიგდია‚ მაგრამ ეტყობა ასე მოითხოვა საქმემ»‚ «მოითხოვა და მოითხოვა‚ მით უკეთესი. დასწყევლოს ეს ხიფათიანი‚ ეგა»‚ «ურემი რა‚ უხიფათოა? ჯერ არავინ მოუკლავს ურემს??»‚ «ურემი რა მოსატანია. ერთი სოფლის სახლები ერთმანეთს რომ გადააბა და ბორბლებზე შეაყენო‚ იმოდენა ყოფილა. ფუი‚ დასწყევლოს ეშმაკმა». «მართლა თუ ამოდენაა‚ რა სძრავს‚ რითი დადის ნეტავი?» – გაიფიქრა მესამემ. მოდიოდნენ‚ შინისაკენ მოიჩქაროდნენ‚ ახლა ცოლ-შვილი რომ გაეოცებინათ წნორში გაგებული ტყუილითა თუ მართალით. ისინიც საქმეში გადიოდნენ‚ ისინიც უკვე რკინიგზასთან იყვნენ დაკავშირებულნი‚ რაც‚ ცოტა არ იყოს‚ ეამაყებოდათ კიდევაც‚ თუმცა თავიანთ ცოლ-შვილზე მეტი‚ არც იმათ გაეგებოდათ რკინიგზისა.

      რკინიგზა ნელა‚ მაგრამ ჯიუტად მოიწევდა წინ. აფეთქებების ხმა ახლა აღარავის ეშლებოდა ელიას ეტლის გრუხუნში. უკვე ყველამ იცოდა‚ რომელ სოფლებზე გაივლიდა იგი და რომელს მოიტოვებდა გვერდზე. ურუქი გვერდზე რჩებოდა‚ ესეც უკვე დანამდვილებით იცოდნენ‚ მაგრამ იმდენი კი არ გაეგებოდათ‚ გახარებოდათ თუ გული დაწყვეტოდათ. ხალხს თუ დაეჯერებოდა‚ თითქოს რკინიგზა მხოლოდ იმ სოფლებზე გაყავდათ‚ სადაც თავადები და მდიდრები ცხოვრობდნენ. მაგრამ რკინიგზამ ბევრი ისეთი სოფელიც გამოიყვანა სამზეოზე‚ იქამდე არც იცოდნენ‚ საერთოდ თუ არსებობდა. ურუქს ხომ ვერც გაუტოლდებოდნენ‚ ვერც ადგილმდებარეობითა და ვერც სიდიდით. ურუქში რომ ხალხი ცხოვრობდა‚ ერთ ქალაქს გაავსებდა. ადრე თავადაც ქალაქი ყოფილა‚ მისი ნებართვის გარეშე ვერც ჯარი ჩაივლიდა თურმე გზაზე და ვერც ქარავანი‚ მაგრამ ერთი დრო ვის შერჩენია‚ ურუქს რომ შერჩენოდა‚ და ისიც თანდათანობით სოფლად გადაქცეულა. მაგრამ წნორსა და სხვა მისნაირ‚ სახელდახელოდ გამოჩეკილ სოფლებს მაინც ჯობდა‚ ქალაქი ერქვა თუ სოფელი‚ ისევ მთავარ გზაზე იდგა და ვერც მტერი აუვლიდა გვერდს და ვერც მოყვარე. ურუქელი მოხუცები იმასაც ამბობდნენ‚ ჩვენი სოფელი ადამის გაშენებულიაო‚ თამარ დედოფალი მარტო აქაურ წყალსა სვამდაო‚ წყალს აქედან უზიდავდნენ სახედრებით თბილისშიო‚ მაგრამ რაც არ უნდა ეცრუათ და ეტრაბახათ ურუქელ მოხუცებს‚ წნორი კოღოების საბუდარი იყო მხოლოდ‚ როცა ურუქს ერთი ცხოვრება მოთავებული ჰქონდა. ყველაზე ხნიერი მოხუციც ვერ იტყვის‚ როდის აშენდა ურუქში ბოლო სახლი‚ ხოლო წნორში პირველი სახლები ახლა შენდება და თუკი ფიცრისაგან სახელდახელოდ შეკოწიწებულ ხუხულებს სათვალავში არ ჩავაგდებთ‚ ნამდვილი სახლი‚ ჩვენებური‚ ქვიტკირისა‚ ჯერ არცა დგას. გარდა ამისა‚ ურუქს თავადიცა ყავს‚ მღვდელიცა და ვაჭარიც‚ მაგრამ რკინიგზამ მაინც წნორი დააყენა წინ. «ნუ დააგდებ ძველსა გზასო» – თავს იმშვიდებდნენ ურუქელები‚ მაგრამ გუმანითა გრძნობდნენ‚ გარიყვას რომ უპირებდათ ახალი ცხოვრება. მოკლედ‚ დიდი მითქმა-მოთქმა იყო‚ არა მარტო ურუქში‚ არამედ მთელს კახეთში. მატარებელი ჯერ მხოლოდ გურჯაანამდე დადიოდა‚ მაგრამ გურჯაანს ზემოთაც იცოდნენ‚ ვისთვის ვენახი მოეშალა და ვისთვის სახლი‚ ვისი ძროხა გაეტანა და ვისი ცხენი. რკინიგზა კი‚ წინ მოიწევდა‚ მოიკლაკნებოდა და მძიმედ‚ მტკივნეულად მკვიდრდებოდა ბაღ-ვენახებში ტრიალს‚ ურემსა და სახედარს მიჩვეული კაცის შეგნებაში.

      ჯერ კიდევ დიდი დროა გათენებამდე. შორს‚ ალაზნის ველზე წითლად გაფოფრილა წყვდიადი; აგერ უკვე მთელი კვირაა‚ ნაპურალებს წვავენ და კვამლის სუნი‚ მით უფრო ქარიან ამინდში‚ აქამდეც აღწევს; ყველაფერი ამ სუნითაა გაჟღენთილი. კვამლის სუნითა და კოღოს წუილით. ქარი თანდათან ძლიერდება‚ უძარღვო‚ სიცხისაგან მტვრადქცეული მიწა თვალებს უბრმავებს‚ პირში უცვივა ხალხს და ალბათ ამიტომაც დამუნჯებულა ყველა‚ ვინც ამ დილაუთენია გამოსულა შინიდან. მატარებლის მომლოდინე ხალხი სადგურის კედელთან მიყუჟულა‚ ჩაკარგულა კალათებსა თუ ხურჯინებში‚ ქარის მხარეს აუფარებია სახეზე ქუდი თუ ხილაბანდი‚ თითქოს რაღაც საშინელებას არიდებს თვალს. ეს ერთადერთი მოასფალტებული ადგილია მთელს წნორში‚ ასფალტის კუნძული‚ გამომშრალი‚ გამოფიტული მიწის ოკეანეში‚ მაგრამ იმდენად მცირეა‚ ქარს არ უჭირს‚ თავზე გადაატაროს მტვრის დაბურული ტალღები. შემკრთალ ბინდში ცარიელი მატარებლის ლანდი გარინდულა. ერთი საათიც არ არის‚ რაც ეს მატარებელი თბილისიდან მოვიდა და კიდევ ბევრი დრო გავა‚ სანამ უკანვე გაბრუნდება‚ ჯერ კიდევ კარგახანს არ მოეღება ბოლო ასფალტზე დაყრილი ხალხის წვალებასა და მოლოდინს‚ მაგრამ ხალხს‚ რაკი წასვლა გადაუწყვეტია და ლამის მთელი დღით ადრე გამოსულა შინიდან‚ ურჩევნია აქ იყოს‚ მატარებლის სიახლოვეს‚ ვიდრე გულის ხეთქვაში გაატაროს ისედაც დაკარგული დღე. მატარებელმა დაასწავლა ხალხს‚ ყველაფერი მოსწრებაზე რომაა‚ ისევე როგორც სამგზავრო ბილეთი და ფეხის მოსაკიდებელი ადგილი ამ ასფალტის ნაგლეჯზე‚ უშნოდ რომ დატყაპნია მიწას‚ როგორც ამანათს – ლუქის ბეჭედი.

      კახური შემოდგომის ჩვეულებრივი დილაა‚ თუმცა დილა არც ეთქმის‚ დაძრული წყვდიადი ერთ ადგილას ბრუნავს‚ თითქოს სადინარისათვის მიუგნია და ნელა‚ შეუმჩნევლად იწრიტება ქვესკნელში‚ ბადაგივით გაზანტებული‚ გაწეპილი‚ მუმლისა და კოღოს ამშლელი‚ ბიძასა და ძმისშვილს თითო ქილა მაწონი დაუჭერია და ქილიდანვე ხვრეპენ‚ დახლთან გაჩერებულნი. ზეზეურად საუზმობენ გრილი და მსუყე მაწვნით. «ვისი ხარ‚ გენა?» – ეკითხება მაწვნის გამყიდველი დედაბერი მართას. მართა ცალი ხელით ტყაპუჭზე ჩამოწუწულ მაწონს იწმენდავს და ბიძას უყურებს. «ჩემია‚ ჩვენია» – ამბობს ბიძამისი. «გიყვარს მაწონი?» – არ ეშვება დედაბერი მართას. «არ ვიცი.» – სხარტად პასუხობს მართა. «რათა გოგო‚ პატარა ხარ?» – უცებ უყვარდება ბინძურ ტყაპუჭში ჩაკარგული ბავშვი დედაბერს. ვინ იცის‚ თავისი შვილიშვილები უდგას თვალწინ‚ დაძინებული რომ დატოვა ლოგინში და ახლა ამ უცხო ბავშვმა გაახსენა‚ მოანატრა ისინი. «პირველად ჭამს». – ეუბნება ალექსანდრე დედაბერს. «რათა შვილო? უი‚ მომიკვდეს თავი». – გულწრფელად წუხს დედაბერი.

      წნორი მზეზე ბრჭყვიალებს‚ თითქოს დაფშვნილი შუშა გადაუბნევიათ ზემოდან. ზურგს უკან კი ბაზარი ყაყანებს. სადგურის წინ შავად კრიალებს დილიჟანსი. დილიჟანსის სახურავზე გასულ ბიჭს კალათებსა და ხურჯინებს აწვდის დილიჟანსის პატრონი. ახალი უბნის გასწვრივ დაბალი‚ ჯერ კიდევ ნორჩი კაკლები დგანან. ალექსანდრეს ოფლისაგან ხალათი ბეჭებზე დასველებია‚ ორი შავი‚ უფორმო ლაქა გასჩენია‚ თითქოს ესესაა ფრთები გადაუჭრიათ მისთვის და გადანაჭრებიდან ჯერ კიდევ მოჟონავს ცხელი და ორთქლიანი სისხლი. მიდის‚ ორღობეში მიაბიჯებს‚ მართა უკან მიყვება. მათი ფეხის ხმაზე წამოფრენილი ბეღურები ღობის სარებზე სხედან და ელოდებიან‚ როდის ჩაივლიან‚ რათა ისევ მიუბრუნდნენ გზაზე გადტყაპნილ ფუნას. მართასტოლა გოგოს თიკნისთვის რქაში ჩაუვლია ხელი და ძალით მოათრევს. თიკანი გვერდზე იწევს‚ უძალიანდება‚ გაფშეკილი ფეხებით ფხოჭნის მიწას‚ თან მართას უყურებს‚ წყლიანი‚ გაკვირვებული თვალებით. ეზოს სიღრმეში თეთრი ხილაბანდით პირაკრული ქალები თონეს ახურებენ. თონის თავზე ჰაერი ბიბინებს. ცეცხლის ამონასუნთქს ნავლი და ნაპერწკალი ამოაქვს. ღობის ძირას მიყრილ ნაცარში შავი‚ წითელბიბილოიანი დედალი იქექება. ისიც მართას უყურებს თითქოს‚ კისერმობრეცილი. მართასთვის ყველაფერი ნაცნობია უკვე‚ დარიალიდან თბილისამდე მთელი გზა ფეხით გაიარა ლამის‚ თბილისიდან წნორამდე მატარებელს ჩამოყვა. მატარებლის სარკმლიდანაც ბევრი რამის ნახვა მოასწრო‚ მაგრამ წნორი მაინც გამოირჩევა სხვა დაბა-სოფლებისაგან‚ ბანაკს უფრო გავს‚ ვიდრე სოფელს‚ მზეზე გამოხუნებული კრამიტის ფერი და ქვიტკირის ძველი კედლების რულმორეული სიმყუდროვე აკლია. მართა ამდენს ვერ ხვდება‚ მაგრამ გრძნობს‚ რომ რაღაც ეჩოთირება და ამავე დროს რაღაც ეცნობა ამ მტვრიანსა და ფარღალალა სივრცეში. მაგრამ წნორი უკვე ზურგს უკანაა‚ გზა ახლა მინდორზე მიდის‚ გზა კი არა‚ საცალფეხო ბილიკი‚ კაცის ფეხით‚ საქონლის ჩლიქითა და ცხენის ფლოქვით დატკეპნილი‚ გამკვრივებული‚ მკვეთრად დამჩნეული გაყვითლებულ‚ გადახუნებულ მინდორზე.

      ნასაყდრალის კედელთან შაოსანი დედაკაცი ზის. სახე წამოწითლებია. ალბათ ჩქარა იარა და ახლა ისვენებს. წაღები გაუხდია და გვერდზე უწყვია. თავსაფარიც მოუხსნია და მუხლზე გადაუფენია. ზედ ნაჯაფი‚ დაშაშრული ხელის მტევნები დაულაგებია‚ ერთმანეთის გვერდით‚ თითქოს ღმერთს აჩვენებს‚ აი‚ რითი უდგას ქვეყანას სულიო. ნაოჭებად ჩაშლილი კაბიდან თეთრი‚ ქათქათა წინდებით შემოსილი ფეხის წვერები მოუჩანს‚ უთავსაფროდ უფრო ახალგაზრდა ჩანს‚ ვიდრე სინამდვილეშია. ახალგაზრდა კი არა – უასაკო. თითქოს ასეთი გაჩნდა და ასეთი იქნება სულ. ცხენის კუდივით ხშირი და მკვრივი თმა აქა-იქ გასჭაღარავებია. პირმოკუმული ზის‚ ფიქრიანი‚ ბიბლიურ ხესავით მშვიდი და ლამაზი‚ მარადიული დედა‚ მეუღლე და... ბავშვის გამზრდელი‚ პურის ჩამკვრელი‚ მაწვნის ჩამდედებელი... დამლოცველი და დამტირებელი‚ თაფლივით ტკბილი თითით პირველი კიჭის მომსინჯველი და ჭირში გაკერპებული ხელით თვალების დამხუჭველი. დამწვარზე სულის შემბერავი‚ ჭრილობაზე მალამოს დამდები‚ ბავშვის ფსიტის‚ პურისა და კერიის სუნით გაჟღენთილი. ლხინში მორცხვი‚ გვერდზე გამდგარი‚ ჭირში კი –15:28 10.06.2009 ალქაჯი‚ ლეკვებიანი მგელივით თავგანწირული. არც უმადური და არც მადლიერი ღმერთისა‚ მაგრამ მისი პატივისმცემელი‚ მცოდნე და დამფასებელი მისი ყადრისა‚ როგორც ღირსეულ მეტოქეს შეშვენის. არც უბედური და არც ბედნიერი‚ როგორც თავად ცხოვრება. არც მხიარული და არც მოწყენილი‚ როგორც სული ცხოვრებისა. არც ახალგაზრდა და არც ბებერი‚ როგორც ბუნება. ძლიერი და გაუტეხავი‚ როგორც ამირანისა და მედეას დედა‚ და ამაყი და გულუბრყვილო‚ როგორც ამირანისა და მედეას ქალიშვილი.
      – გამარჯობა‚ დედი. – ესალმება ალექსანდრე და ჩერდება‚ თითქოს წინასწარ იცოდა‚ რომ ამ ჭერჩაქცეულ‚ შამბმოდებულ ნასაყდრალთან ეს დედაკაცი დახვდებოდა‚ თითქოს თავიდანვე ასე იყო გათვალისწინებული.
      – იცოცხლე‚ შვილო. – მშვიდად‚ გაურკვევლად პასუხობს დედაკაცი.
      – წნორში მიბრძანდებით? – ეკითხება ალექსანდრე დედაკაცს.
      – აი‚ შვილიშვილებს დავხედავ მეთქი‚ – ამბობს დედაკაცი და თითქოს მხოლოდ მაშინ ამჩნევს მართას‚ კაბის კალთა რომ უჭირავს ორივე ხელით‚ ოდნავ თავგადაწეული‚ ცხვირშეჭმუხნული რომ უყურებს‚ თითქოს წყალობას ელოდება მისგან. – მეცა მყავს შენისთანა გოგოები. – ეუბნება დედაკაცი მართას. – ერთი უკვე ხუთისაა‚ მეორე კი – სამის. გაიზარდე‚ შვილო‚ თქვენა ხართ ბებრების სიხარული.